ΗΥ-120: Ψηφιακή Σχεδίαση
Φθινόπωρο 2019		 Μανόλης Κατεβαίνης
Τμ.Επ.Υπολογιστών, Π.Κρ.

Ένα Καλωσόρισμα

[printer version - PDF]

Αγαπητοί Πρωτοετείς Φοιτητές και Φοιτήτριες,
θα ήθελα να σας καλωσορίσω θερμά στη Ψηφιακή Σχεδίαση, στην Επιστήμη Υπολογιστών, στο Πανεπιστήμιο Κρήτης, και στην Πανεπιστημιακή ζωή –προθάλαμο της επαγγελματικής.

Καλωσορίσατε στην Ψηφιακή Σχεδίαση

Το μάθημα αυτό, μαζί με το επόμενο, την "Οργάνωση Υπολογιστών", αποτελούν έναν από τους στηλοβάτες βασικών γνώσεων της Επιστήμης Υπολογιστών. Πρώτον, τα δύο αυτά μαθήματα διδάσκουν πώς κατασκευάζονται οι υπολογιστές από απλούς και κατανοητούς δομικούς λίθους –βασικά από διακόπτες που ανοιγοκλείνουν. Αφαιρούν έτσι το μυστήριο που μπορεί να συνοδεύει αυτές τις καταπληκτικές μηχανές, αφού πολλοί ξέρουν να τις χρησιμοποιούν, ή ξέρουν και πώς περίπου δουλεύουν διάφορα προγράμματα εφαρμογών που τρέχουν σε αυτές, λίγοι όμως ξέρουν τι ακριβώς υπάρχει από κάτω, χαμηλά μέχρι τα transistors και τα ηλεκτρόνια. Και σίγουρα διαλύουν, αυτά τα δύο μαθήματα, το μύθο ότι ο υπολογιστής είναι δήθεν κάποιος ευφυής ηλεκτρονικός "εγκέφαλος" –εν πάσει περιπτώση, η κάποιας μορφής ευφυΐα που υπάρχει σε μερικά είδη προγραμμάτων υπολογιστών, αυτή σίγουρα δεν βρίσκεται στο υλικό (hardware) του υπολογιστή αλλά στους επιστήμονες-μηχανικούς που σχεδίασαν τους αλγορίθμους αυτών των προγραμμάτων....

Φυσικά, ο υπολογιστής, ναι μεν είναι ένα σύνολο από διακόπτες που ανοιγοκλείνουν, όμως δεν είναι ένα απλό σύνολο από τέτοιους διακόπτες: οι σύγχρονοι υπολογιστές περιέχουν εκατοντάδες εκατομμύρια transistors –το μικροηλεκτρονικό ισοδύναμο των διακοπτών– και πολλά από αυτά "ανοιγοκλείνουν" μέχρι και πάνω από ένα δισεκατομμύριο φορές το δευτερόλεπτο. Δεν μπορούμε λοιπόν απλώς να παραθέσουμε τους διακόπτες αυτούς, τον έναν δίπλα στον άλλο, και να ελπίσουμε έτσι να καταλάβουμε πώς είναι φτιαγμένος ο υπολογιστής. Ούτε βέβαια και οι σχεδιαστές των υπολογιστών τους σχεδίασαν έτσι απλά, συνδέοντας το ένα transistor στο άλλο. Όπως εκείνοι έτσι κι εμείς θα χρησιμοποιήσουμε την αρχή του "διαίρει και βασίλευε": ολόκληρες υπο-ομάδες από διακόπτες, πιθανόν χιλιάδες ή εκατομμύρια, που κάνουν μία συγκεκριμένη δουλειά, τις βλέπουμε σαν ένα "υποσύστημα" με συγκεκριμένη συμπεριφορά, και ξεχνάμε την εσωτερική δομή του. Όταν έρθει η ώρα να το κατασκευάσουμε, διαιρούμε κι αυτό το υποσύστημα σε άλλα μικρότερα, καθένα με απλούστερο ρόλο να επιτελέσει, και ούτω καθ' εξής μέχρι να φτάσουμε στις απλούστατες μονάδες (τις "λογικές πύλες") που αποτελούνται από λίγους διακόπτες η καθεμία –και με τις οποίες ξεκινά αυτό το μάθημα.

Η δουλειά αυτή είναι μακριά και απαιτεί υπομονή, όμως η τελική κατανόηση ανταμείβει αυτόν που επιμένει. Στο παρόν μάθημα, την "Ψηφιακή Σχεδίαση", ίσα-ίσα που θα χωρέσει η πρώτη απλή κατανόηση της δομής ενός πολύ απλού υπολογιστή. Το περισσότερο μάθημα θα περάσει, αναγκαστικά, φτιάχνοντας και μελετώντας τα υποσυστήματα που χρειάζονται γιά την κατασκευή των υπολογιστών –βασικά: πολυπλέκτες, αποκωδικοποιητές, αθροιστές, και μνήμες. Η συνέχεια θα έλθει στο επόμενο μάθημα, την "Οργάνωση Υπολογιστών", όπου θα μάθουμε και την εσωτερική δομή των κανονικών (όχι μόνο των πολύ απλών) υπολογιστών, και τη "γλώσσα" προγραμματισμού τους, και μερικά ακόμη σχετικά θέματα που απαιτούνται γιά την κατανόηση του λογισμικού και της επίδοσης (ταχύτητας) των υπολογιστών.

Γιατί χρειάζεται να μάθετε όλες αυτές τις λεπτομέρειες του εσωτερικού των υπολογιστών, θα διερωτηθείτε όσοι από εσάς βιάζεστε να φτάσετε στις εφαρμογές των υπολογιστών. Η απάντηση είναι πολλαπλή. Πρώτον, κατά αυτό διαφέρει ο πτυχιούχος Πανεπιστημιακής εκπαίδευσης επιστήμονας και μηχανικός υπολογιστών από το πλήθος άλλων –τεχνικών και μη– που ασχολούνται με υπολογιστές: ότι ο πρώτος καταλαβαίνει τα πράγματα σε βάθος και όχι μόνο επιφανειακά, και όταν θα του χρειαστεί αυτή η κατανόηση, σε ανύποπτο χρόνο, θα την έχει έτοιμη. Δεύτερον, πολλές σημαντικές ιδιότητες του λογισμικού και των εφαρμογών που τρέχουν στους υπολογιστές είναι αδύνατον να τις προβλέψει κανείς σωστά ή να τις καταλάβει αν δεν ξέρει τι έχει "από μέσα" ο υπολογιστής. Και εν πάσει περιπτώσει, 2 μαθήματα στα περίπου 40 των σπουδών (δηλ. το 5 %) είναι ένα λογικό, μικρό ποσοστό των σπουδών σας· παρ' ότι αυτά τα δύο μαθήματα ζητούν την προσοχή σας, δεν είναι δυσκολότερα από τα υπόλοιπα.

Καλωσορίσατε στην Επιστήμη και Μηχανική των Υπολογιστών

Με αφορμή τη θέση του μαθήματος στο πρώτο εξάμηνο σπουδών, θα ήθελα να σας καλωσορίσω και στην Επιστήμη και Μηχανική των Υπολογιστών (Computer Science and Engineering). Πρόκειται γιά μιάν από τις συναρπαστικότερες σημερινές τεχνολογικές επιστήμες, που αφορά πιά όλους τους τομείς της ζωής και αποτελεί τη βάση της "Επανάστασης της Πληροφορίας και Τηλεπικοινωνιών" που άρχισε πριν μερικές δεκαετίες και συνεχίζεται σε πλήρη εξέλιξη. Οι υπολογιστές, το λογισμικό που τους κάνει να δουλεύουν, και οι εφαρμογές τους αποτελούν το αντικείμενο της Πληροφορικής. Τα ψηφιακά συστήματα πρωτοχρησιμοποιήθηκαν γιά την κατασκευή υπολογιστών. Στη συνέχεια, βρήκαν και πολλές άλλες εφαρμογές, με αντίστοιχη διεύρυνση του αντικειμένου της Πληροφορικής: ψηφιακός ήχος και εικόνα, πολυμέσα, σταθερή και κινητή τηλεφωνία - διαδίκτυο - τηλεόραση - τηλεπικοινωνίες, μεταφορές, ρομποτική και βιομηχανική παραγωγή, τεχνητή νοημοσύνη, κατανόηση εικόνας, αυτοκίνηση, πληροφοριακά συστήματα σε όλες τις επιχειρήσεις - οργανισμούς - υπηρεσίες, ηλεκτρονικό εμπόριο, ιατρικά μηχανήματα - ιατρική πληροφορική, βιοπληροφορική και σχεδίαση νέων φαρμάκων, κ.ο.κ. Ο κόσμος των υπολογιστών και ο κόσμος των τηλεπικοινωνιών έχουν ήδη πιά ενοποιηθεί, και έχει προβάλει ο κόσμος των πληροφοριών με τους "ενσωματωμένους επεξεργαστές" να βρίσκονται πιά παντού –η "διάχυτη νοημοσύνη" (ambient intelligence) και το διαδίκτυο που (θα) συνδέει όλα τα πράγματα (Internet of Things - IoT). Στις σπουδές σας θα γνωρίσετε, μέσα από τα κατάλληλα μαθήματα, τον ενιαίο αυτό κόσμο των υπολογιστών, της πληροφορικής, και των τηλεπικοινωνιών.

Η Πληροφορική είναι κατ' εξοχήν τομέας που διευκολύνει την έκφραση της δημιουργικότητας, κι έτσι οι σπουδές είναι συναρπαστικές. Ο φοιτητής όχι μόνο σχεδιάζει –όπως και στις άλλες τεχνολογικές επιστήμες– συστήματα σαν αυτά γιά τα οποία διδάσκεται, αλλά έχει επιπλέον και την ευκαιρία να κατασκευάσει (δηλ. να προγραμματίσει) ο ίδιος τα συστήματα που σχεδίασε, και να τα δει να δουλεύουν πραγματικά. Η σύνδεση με την πράξη είναι άμεση: κάθε πρόβλημα που μαθαίνει ο φοιτητής να λύνει πηγάζει από τη χρήση των υπολογιστών στην καθημερινή ζωή των ανθρώπων ή την βιομηχανία. Όμως, φυσικά, η Πληροφορική δεν είναι απλά μιά συλλογή από τεχνικές επίλυσης προβλημάτων, αλλά έχει κι έναν αυστηρά επιστημονικό χαρακτήρα με στερεό και εντυπωσιακό θεωρητικό υπόβαθρο.

Και φυσικά δεν μπορεί να αγνοήσει κανείς τις εξαιρετικές προοπτικές επαγγελματικής σταδιοδρομίας που προσφέρουν οι σπουδές υπολογιστών –σίγουρα στο διεθνές επίπεδο, αλλά, όπως θα επιχειρηματολογήσω παρακάτω, και στην Ελλάδα, τουλάχιστο με τον τρόπο που θα πρέπει να αναπτυχθεί τώρα η Ελλάδα. Οι υπολογιστές, σαν βάση γιά την πληροφορική και τις τηλεπικοινωνίες, παραμένει η πιό σημαντική σημερινή τεχνολογία αιχμής· και οι ανάγκες και τα περιθώρια γιά περαιτέρω πρόοδο και βελτίωση των υπολογιστικών και πληροφοριακών συστημάτων –δηλαδή η δουλειά που μένει ακόμα να γίνει– παραμένουν πρακτικά απεριόριστες. Π.χ., η Ευρωπαϊκή Ένωση, στο 7ο Πρόγραμμα Πλαίσιο γιά την έρευνα και τεχνολγική ανάπτυξη που έχω στοιχεία (FP7 - 2007-2013), στην συνεργατική έρευνα (32 G€, που αποτελούσε το 65% του προϋπολογισμού), έδωσε το 30% των πόρων (9.1 G€) γιά την έρευνα στις Τεχνολογίες της Πληροφορίας και των Τηλεπικοινωνιών (ICT), έναντι 20% (6 G€) γιά την έρευνα στην Υγεία, 4.2 G€ γιά τις Μεταφορές, 3.5 G€ γιά Νανοτεχνολογία και Υλικά, 2.3 G€ γιά Ενέργεια, 1.9 G€ γιά Τρόφιμα - Γεωργία - Βιοτεχνολογία, 1.8 G€ γιά το Περιβάλλον, 1.4 G€ γιά το Διάστημα, 1.3 G€ γιά την Ασφάλεια, και 0.6 G€ γιά Κοινωνικο-Οικονομικές και Ανθρωπιστικές έρευνες (ec.europa.eu/ research/fp7/pdf/ fp7-factsheets_en.pdf). Κατά το τρέχον Πρόγραμμα Πλαίσιο (Horizon2020 - 2014-2020), και κατά την τελευταία φάση του (2018-2020), 6 από τα 30 δισεκατομμύρια Ευρώ προορίζονται γιά ICT (A guide to ICT in H2020 WP2018-20).

Είστε η Ελπίδα γιά τη Νέα Ελλάδα

Οι προηγούμενες μερικές χρονιές συναδέλφων σας και λίγο κι εσείς ξεκινάτε τις σπουδές σας μέσα στην μεγαλύτερη κρίσης που έχει περάσει η χώρα μας τα τελευταία 40+ χρόνια, από τη μεταπολίτευση. Θα τολμήσω να πώ ότι ακριβώς εσείς συγκεκριμένα αποτελείτε τη μεγαλύτερη ελπίδα της χώρας μας –μακροπρόθεσμα– γιά το ξεπέρασμα αυτής της κρίσης και γιά το χτίσιμο της Νέας Ελλάδας που αξίζουμε! Σκεφτείτε ότι η περίοδος εργασίας σας θα είναι περίπου η τρίτη έως έκτη δεκαετία του αιώνα μας –δηλαδή χοντρικά από εκεί περίπου και πέρα που πιστεύουμε ότι η χώρα μας θα έχει σταθεί στα πόδια της, θα έχει ισορροπήσει το χρεός της, και θα αναπτύσεται πλέον υγιώς, όπως δηλαδή πολλές άλλες ανεπτυγμένες χώρες του κόσμου κάνουν εδώ και καιρό!... Ακριβώς οι δικές σας γενιές λοιπόν είναι αυτές στις οποίες στηριζόμαστε γιά να "τρέξετε" αυτή την υγιή ανάπτυξη!

Και μιλώ ειδικά γιά εσάς τους ίδιους, προσωπικά διότι, γιά να πάει μπροστά η χώρα μας, χρειάζεται (α) σύγχρονη τεχνολογία –και η Πληροφορική είναι στην καρδιά της σύγχρονης τεχνολογίας όπως είπα παραπάνω, (β) ποιότητα σε διεθνές επίπεδο –και σπουδάζετε στο καλύτερο Τμήμα Υπολογιστών της Ελλάδας όπως θα πώ παρακάτω, και (γ) νέα μυαλά και νέους ανθρώπους –και είστε ακριβώς στη σωστή ηλικία γιά αυτό (μερικές από τις γνωστότερες και επιτυχέστερες εταιρείες high-tech ιδρύθηκαν από εντυπωσιακά νέους –όπως η Microsoft από τον 20-χρονο τότε Bill Gates, η Apple από τον 21 ετών Steve Jobs και τον 26-χρονο Steve Wozniak, η Facebook από τον 19-χρονο Mark Zuckerberg, και η Google από τους 25-χρονους τότε Larry Page and Sergey Brin). Ανάμεσά σας είναι μερικοί από τους λαμπρότερους ηγέτες της ελληνικής υψηλής τεχνολογίας των ερχόμενων δεκαετιών, απλά δεν το ξέρετε ακόμα –γίνετε εσείς η ίδια ή ο ίδιος, μία ή ένας από αυτούς!

Η χώρα μας συνήθιζε, δυστυχώς, να ζεί με δανεικά· παράγαμε λιγότερα από αυτά που καταναλώναμε, σαν χώρα. Μας αρέσει να αγοράζουμε ωραία πράγματα που έχουν κατασκευάσει άλλοι –αυτοκίνητα, ηλεκτρονικά, καταναλωτικά αγαθά, κλπ. Όμως εμείς τι ωραίο παράγουμε που να αρέσει στους ξένους και να θέλουν να το αγοράσουν από εμάς, σε αντάλλαγμα των όσων δικών τους ωραίων εμείς θέλουμε να αγοράζουμε; Τι παράγουμε που να είναι ανταγωνιστικό σε διεθνές επίπεδο και επομένως να πουλιέται στο εξωτερικό; Γιά να πάψουμε να ζούμε με δανεικά πρέπει η Ελλάδα να παράγει τόσα καλά πράγματα που να τα θέλουν οι ξένοι όσα καλά ξένα πράγματα μας αρέσει να αγοράζουμε εμείς:

Ο τουρισμός είναι σίγουρα ένα τέτοιο καλό που παράγουμε, χάρις στο δώρο του ήλιου και στο ωραίο περιβάλον (αρκεί να μην το χαλάσουμε άλλο) και αρχιτεκτονική. Η αγροτική και κτηνοτροφική παραγωγή είναι ένα άλλο καλό που μπορούμε να παράγουμε, όταν είναι αρκούντως καλής ποιότητας και σε λογικό κόστος· προσοχή όμως: αυτά βιομηχανοποιούνται και αυτοματοποιούνται ραγδαία διεθνώς, κι έτσι πέφτει το κόστος τους αλλού –είμαστε εμείς σε ανταγωνιστική θέση; Άραγε, επαρκούν ο τουρισμός, η αγροτική και κτηνοτροφική παραγωγή, και η ασθενική μας βιοτεχνία γιά να πουλάμε στο εξωτερικό τόσα όσα θέλουμε να αγοράζουμε εμείς από έξω; Προφανώς όχι, μακροπρόθεσμα: με εξαίρεση τον τουρισμό, τα υπόλοιπα αυτοματοποιούνται διεθνώς, άρα θα είναι χαμηλού κόστους στις ξένες χώρες, επομένως δύσκολα να τα ανταγωνιστούμε εμείς χωρίς ανάλογες τεχνικές (και επίσης, μάλλον δεν θέλουμε όλοι οι Έλληνες να γίνουμε ξενοδοχειακοί υπάλληλοι και μάγειροι/σερβιτόροι, όσο ελκυστικά και νόστιμα και αν είναι αυτά τα επαγγέλματα). Τι μας μένει; Μα φυσικά αυτό που έχει ανάγκη και κάνει όλος ο υπόλοιπος κόσμος, αυτό που δεν έχει αυτοματοποιηθεί ακόμα και που χρειάζεται το ανθρώπινο μυαλό: τη νέα γνώση - την υψηλή τεχνολογία.

Αυτό πρέπει να παράγει και η χώρα μας, και πρέπει να το παράγουμε σε αρκούντως υψηλή ποιότητα γιά να είναι ανταγωνιστικό σε διεθνές επίπεδο. Όχι άλλο λοιπόν απλώς πωλήσεις (αντιπροσωπείες) τεχνολογιών υπολογιστών και πληροφορικής που έχουν φτιάξει οι ξένοι, όχι άλλο απλώς κατασκευή τέτοιων τεχνολογιών τόσο χαμηλής ποιότητας που μόνο το ελληνικό δημόσιο δέχονταν να τις αγοράσει (επειδή κάποιος "λάδωνε" κάποιον) –αλλά τεχνολογίες υπολογιστών, πληροφορικής, και τηλεπικοινωνιών τόσο λαμπρές που να θέλουν και οι ξένοι να τις αγοράζουν, στις διεθνείς αγορές! Αυτή την ποιότητα έχει ανάγκη η χώρα μας· και αυτή την ποιότητα πρέπει να αναζητάτε γιά τις σπουδές σας! Ποιός είναι κατάλληλος να τα παράγει αυτά; Η διεθνής πείρα έχει δείξει ότι κατάλληλες είναι οι μικρές, νέες, καινοτόμες εταιρείες –οι "high-tech start-up's –η υγειής επιχειρηματικότητα των νέων –εσάς!

Υπάρχει άλλη καινοτομία που απομένει να γίνει στις τεχνολογιές της πληροφορίας και των επικοινωνιών, ή ό,τι ήταν να εφευρεθεί εφευρέθηκε και τώρα όλα έχουν γίνει και τίποτα νέο δεν απομένει να γίνει; Κατηγορηματικά όχι: είμαστε ακόμη στην παιδική ηλικία των τεχνολογιών αυτών! Θα δείτε στη διάρκεια των σπουδών σας πόσο τραγικά ατελή είναι τα συστήματα που όλος ο κόσμος σήμερα ακόμα φτιάχνει και χρησιμοποιεί. Αρκεί να σας πω σαν παράδειγμα, από τον τομέα του μαθήματός μας, ότι μόλις τώρα αρχίζουμε να προγραμματίζουμε παράλληλα τους νέους πολυπύρηνους επεξεργαστές, και ο παράλληλος προγραμματισμός είναι κάτι το εντελώς καινούργιο σε σχέση με τον παραδοσιακό σειριακό προγραμματισμό.... Ή αρκεί να προσέξετε πόσο τραγικά απροστάτευτα και ανασφαλή είναι τα σημερινά πληροφοριακά συστήματα και τα δίκτυα (βλ. ιοί, κακόβουλες διεισδήσεις, spam, κλοπή προσωπικών ή εμπιστευτικών πληροφοριών, εφαρμογές και υπολογιστές που "κρασάρουν", κλπ).

Επαγγελματικές Προοπτικές: Υπερκορεσμός ή Έλλειψη Ικανών (Διεθνώς) Στελεχών;

Υπάρχει το ερώτημα αν οι απόφοιτοι πληροφορικής είναι πιά πάρα πολλοί στην Ελλάδα, ή αν σύντομα θα είναι πάρα πολλοί, δεδομένου ότι πλέον κάθε ΑΕΙ και κάθε προσφάτως μετονομασθέν τέως-ΤΕΙ της χώρας έχει κι από ένα ή δύο Τμήματα σχετικά με πληροφορική και τηλεπικοινωνίες. Η απάντηση είναι ότι οι μέτριου επιπέδου απόφοιτοι πληροφορικής ίσως να αφθονούν (όπως γενικότερα καμιά φορά αφθονούν οι μετριότητες), ενώ οι καλοί απόφοιτοι πληροφορικής δυστυχώς σπανίζουν· και όπως γράφω παρακάτω, έχετε μιά πρώτης τάξης ευκαιρία να γίνετε μέρος της δεύτερης ομάδας! Στην πραγματικότητα, η ύπαρξη ή μη επαρκούς πλήθους έμπειρων και ικανών στελεχών ψηλής τεχνολογίας είναι αυτή που καθορίζει την τεχνολογική πρόοδο μιάς χώρας, και όχι το αντίθετο· και η Ελλάδα έχει ανάγκη νε προοδεύσει πολύ ακόμα, τεχνολογικά. Ας αναφέρω μερικά παραδείγματα. Γύρω στο 1995 συζητούσα το θέμα αυτό (φόβος ανεργίας λόγω μεγάλου πλήθους πληροφορικών) με τον Πρόεδρο του Τμήματος Υπολογιστών του πολύ γνωστού Πανεπιστημίου Technion του Ισραήλ, όταν αυτός επισκέπτονταν το δικό μας Τμήμα (το Ισραήλ, ως γνωστόν, αποτελεί εντυπωσιακό παράδειγμα τεχνολογικής ανάπτυξης γιά μιά μικρή χώρα σε μιάν απομακρυσμένη γεωγραφικά περιοχή). Μου έλεγε λοιπόν ότι ακριβώς αυτό το φόβο είχαν στο Ισραήλ στην αρχή της δεκαετίας του '90, όταν εισέρευσαν εκεί ξαφνικά και μαζικά 20 χιλιάδες έμπειρα στελέχη ηλεκτρονικών και πληροφορικής από την πρώην Σοβιετική Ένωση. Αντί γιά ανεργία, όμως, αυτό που συνέβη ήταν μιά καταπληκτική αύξηση των νέων εταιρειών ψηλής τεχνολογίας εκεί, ακριβώς λόγω και χάρις στη διαθεσιμότητα ικανών στελεχών, με αποτέλεσμα σήμερα το Ισραήλ να έχει καταστεί "μικρή Silicon Valley". Στις αρχές αυτού του 21ου αιώνα, με μιάν αντίστοιχη μέθοδο εκπαίδευσης ικανών στελεχών, η Ινδία και η Κίνα έχουν καταστεί πρωταγωνιστές στη διεθνή τεχνολογική σκακιέρα πληροφορικής, μετά την Ιαπωνία, την Κορέα, και την Ταϊβάν.

Άλλα παραδείγματα, από τη χώρα μας: Το 1999 ήμουν σε επαφή με Έλληνα σημαντικό στέλεχος μεγάλης Αμερικανικής εταιρείας σχεδίασης τηλεπικοινωνιακών chips. Είχε αποφασίσει να επιστρέψει στην Ελλάδα, μετά πολλά χρόνια στις ΗΠΑ, και είχε ζητήσει από την εταιρία του να φτιάξουν δικό τους κέντρο σχεδίασης chips στην Ελλάδα, του οποίου αυτός να ηγηθεί. Η εταιρεία του του είπε "ευχαρίστως, αρκεί να βρείς και να προσλάβεις 20 καλούς και έμπειρους σχεδιαστές chips". Εκείνος τους έψαξε (ζητώντας και τη δική μου συνδρομή), αλλά κατέστη αδύνατον να βρούμε πάνω από 4-5 τέτοιους διαθέσιμους, σε όλη την Ελλάδα! Έτσι χάθηκε τότε ακόμα μιά ευκαιρία γιά τη χώρα μας.... Το Μάϊο 2007 είχα την ευκαιρία να συζητήσω με πολλά ηγετικά στελέχη Ελληνικών εταιρειών μικροηλεκτρονικής - υλικού (hardware), μέσω της βιομηχανικής τους ένωσης (www.hsia.gr). Όλοι τους είπαν ότι το κυριότερό τους πρόβλημα είναι να βρούν καλούς νέους μηχανικούς - επιστήμονες γιά να στελεχώσουν τα κενά και τις ανάγκες που έχουν. Από το 2007 μέχρι και σήμερα ήμουν και είμαι σε επαφή με 5-6 προσπάθειες στελέχωσης, εδώ στο Ηράκλειο, μερικών ομάδων που αναπτύσουν καινοτόμα προϊόντα πληροφορικής σε διεθνές επίπεδο. Όλες αυτές οι προσπάθειες, βρίσκουν πολύ δύσκολα να προσλάβουν στελέχη με τις γνώσεις που απαιτούν από την υπόλοιπη Ελλάδα, και καταλήγουν σε μεγάλο βαθμό σε απόφοιτους του δικού μας Τμήματος που είναι αρκούντως καλοί και που ειδικεύτηκαν στην κατάλληλη περιοχή. Πρόσφατα, στη δική μου επιστημονική περιοχή, έχουμε φτάσει να έχουμε εδώ στο Ηράκλειο μερικές δεκάδες έμπειρους μηχανικούς διεθνούς επιπέδου –απόφοιτους κυρίως του δικού μας Τμήματος– και χάρις ακριβώς σε αυτή τη διαθεσιμότητα έμπειρων στελεχών, πριν 3-4 χρόνια δύο διεθνείς εταιρείες υψηλότατου επιπέδου άνοιξαν εδώ τεχνικά παραρτήματά τους γιά τη σχεδίαση και ανάπτυξη προϊόντων υψηλής τεχνολογίας στην πρωτοπορία της διεθνούς τεχνολογίας ( kaleao.com, sunlight.io, iofabric.com). Μπόρεσε να επιτευχθεί αυτό χάρις στο ότι η καθεμιά τους βρίσκει εδώ να προσλάβει μιά-δυό δεκάδες έμπειρων στελεχών.

Το Τμήμα Επ. Υπολογιστών, το Πανεπιστήμιο Κρήτης, και το ΙΤΕ

Οι σπουδές στο Τμήμα μας και στο Πανεπιστήμιο Κρήτης προσφέρουν ένα πλήθος δυνατοτήτων, ευκαιριών, και πλεονεκτημάτων. Ένα πλεονέκτημα του Τμήματος είναι το υψηλό επίπεδο του Διδακτικού-Ερευνητικού Προσωπικού. Το Τμήμα έδωσε από την πρώτη στιγμή και δίνει πάντα πρωταρχική σημασία στην επιλογή των καθηγητών, εκτιμώντας συνολικά το διδακτικό, ερευνητικό, και άλλο έργο τους, και το κύρος τους σε διεθνές επίπεδο. Το αποτέλεσμα είναι ένα ομοιογενές και δυναμικό Τμήμα, με πλήθος ερευνητικών και αναπτυξιακών συνεργασιών και με υψηλό κύρος, σε Ελληνικό, Ευρωπαϊκό, και διεθνές επίπεδο: κατά γενική ομολογία όσων ξέρουν και παρακολουθούν τα πράγματα, πρόκειται γιά ένα από τα καλύτερα Τμήματα Υπολογιστών/Πληροφορικής της Ελλάδας (κατά την ταπεινή άποψή μου είναι το καλύτερο, γι' αυτό εξ' άλλου και βρίσκομαι εδώ). Και βεβαίως, το κύρος του Τμήματος αντανακλά ευθέως και στην αξία του Πτυχίου σας.

Στη διατήρηση του υψηλού επιπέδου του Τμήματος έχει συμβάλει αποφασιστικά η εδώ ύπαρξη, ευθύς με την έναρξη λειτουργίας (1984), οργανωμένου Προγραμματος Μεταπτυχιακών Σπουδών, με πλήρες πρόγραμμα μεταπτυχιακών μαθημάτων –το πρώτο στην Ελλάδα τέτοιο πρόγραμμα Υπολογιστών– και με παροχή υποτροφιών. Εκτός από το προφανές όφελος γιά τους ίδιους τους μεταπτυχιακούς φοιτητές, το πρόγραμμα αυτό συντελεί στη διατήρηση του ερευνητικού και τεχνολογικού δυναμισμού του Τμήματος, και στο να έχουν τα μαθήματά μας επαρκείς και καλούς βοηθούς εκπαίδευσης, με προφανή αντίκτυπο και στο επίπεδο των προπτυχιακών σπουδών και στο κύρος των αποφοίτων του.

Σύμφωνα με διεθνείς αξιολογήσεις, το Πανεπιστήμιο Κρήτης τοποθετείται στην κορυφή των Ελληνικών ΑΕΙ: Το "Times Higher Education World University Rankings (THE)", που κατατάσει τα Πανεπιστήμια όλου του κόσμου, φέρνει πρώτο το Πανεπιστήμιο Κρήτης μεταξύ των Ελληνικών ΑΕΙ, γιά έβδομη συνεχόμενη χρονιά, στα 350 με 400 καλύτερα του κόσμου –στο 2 % δηλαδή των καλύτερων πανεπιστήμιων παγκοσμίως– και σε έναν από τους δυσκολότερους δείκτες (επιστημονικές αναφορές, που σχετίζεται με την έρευνα) στη θέση 109 παγκοσμίως: news.uoc.gr/news/2019/12-09/ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ_ΠΡΥΤΑΝΕΙΑΣ_ΠΚ-ΚΑΤΑΤΑΞΗ_ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ_ΚΡΗΤΗΣ.pdf

Το 2008, παρουσιάστηκε στο Πανελλήνιο Συνέδριο Πληροφορικής μιά αξιολόγηση των ερευνητικών δημοσιεύσεων που παράγουν τα μέλη ΔΕΠ των Ελληνικών Τμημάτων Πληροφορικής/Υπολογιστών, και του αντίκτυπου (impact) που αυτές έχουν στη διεθνή ερευνητική κοινότητα: D. Katsaros, V. Matsoukas, Y. Manolopoulos: "Evaluating Greek Departments of Computer Science & Engineering using Bibliometric Indices", Proceedings of the Panhellenic Conference on Informatics (PCI), Samos Island, Greece, 28-30 August 2008, pp. 93-102, http://delab.csd.auth.gr/~dimitris/papers/PCI08kmm.pdf" [slides in PPT]. Η αξιολόγηση αυτή κατατάσει το Τμήμα μας πρώτο μεταξύ όλων των Ελληνικών Τμημάτων Υπολογιστών ή Πληροφορικής, Πολυτεχνικών ή Πανεπιστημιακών, ψηλότερα και από το δημοφιλέστατο ΕΜΠ, σύμφωνα με 5 από τα 6 κριτήρια που χρησιμοποιήθηκαν (Table 2: h-index, g-index, hc-index, hi-index, και hi-norm), και δεύτερο ως προς το 6ο κριτήριο (AW-index). Οι μελετητές σχολιάζουν (σελ. 98, §4, πρώτη παράγραφος) ότι παρ' ότι το Τμήμα μας κατατάσεται 8ο από άποψη πλήθους δημοσιεύσεων (papers - productivity) επειδή έχει πολύ λιγότερα μέλη ΔΕΠ (καθηγητές) από άλλα Τμήματα (11ο στη σχετική κατάταξη - # of profs), εν τούτοις έρχεται 2ο σε κατάταξη από άποψη πλήθους αναφορών στις δημοσιεύσεις του από τους διεθνείς ερευνητές (Cites), πράγμα που δείχνει την ποιότητα (αντίκτυπο - impact) αυτών των δημοσιεύσεων σε διεθνές επίπεδο. Στο ίδιο σημείο (σελ. 98) οι συγγραφείς σχολιάζουν: "Ενδιαφέρον προκαλεί επίσης το γεγονός ότι αυτό το Τμήμα δεν είναι πολύ δημοφιλές μεταξύ των υποψηφίων φοιτητών (14ο σε κατάταξη - Points), πράγμα που θα μπορούσε να αποδοθεί στην απόστασή του από την ηπειρωτική Ελλάδα".

Σε αυτό το σημείο θα ήθελα να εστιάσω σε έναν από τους τομείς των Υπολογιστών, την Αρχιτεκτονική, τον τομέα δηλαδή που ασχολείται με το πώς είναι η εσωτερική οργάνωση και κατασκευή των υπολογιστών, και στον οποίο ανήκει και το μάθημα αυτό, η Ψηφιακή Σχεδίαση. Εστιάζω σε αυτό τον τομέα επειδή είναι ο δικός μου ερευνητικός τομέας, και τον ξέρω καλύτερα. Λοιπόν σε αυτόν τον τομέα, η ACM (Association for Computing Machinery) –η διεθνής Ένωση γιά τις Υπολογιστικές Μηχανές, η κύρια διεθνής επαγγελματική ένωση Επιστημόνων Πληροφορικής– δίνει κάθε χρόνο από το 1998 το διεθνές βραβείο Maurice Wilkes που αποτελεί την ετήσια ανώτατη παγκόσμια τιμητική διάκριση γιά νέους –κατά την επιστημονική ηλικία– Αρχιτέκτονες Υπολογιστών (λιγότερο από 20 χρόνια από την έναρξη των μεταπτυχιακών σπουδών ή της επαγγελματικής εργασίας). Λοιπόν, μεταξύ των 22 διεθνώς κορυφαίων νέων αρχιτεκτόνων υπολογιστών στους οποίους έχει απονεμηθεί αυτό το βραβείο από το 1998 που ξεκίνησε, οι δύο είναι Έλληνες –και οι δύο απόφοιτοι του δικού μας Τμήματος: Το 2010, το βραβείο Maurice Wilkes απονεμήθηκε στον Ανδρέα Μόσχοβο (http://www.eecg.toronto.edu/~moshovos/), ο οποίος, μετά τις βασικές σπουδές και ΜΔΕ (1992) από το Τμήμα μας, πήρε το Διδακτορικό Δίπλωμα από το Πανεπ. Wisconsin στο Madison, και τώρα είναι καθηγητής στο Πανεπ. του Τορόντο (Καναδάς). Και το 2015, το βραβείο αυτό απονεμήθηκε στον Χριστόφορο Κοζυράκη (web.stanford.edu/~kozyraki/), ο οποίος, μετά το Πτυχίο (1996) από το Τμήμα μας, πήρε το Διδακτορικό Δίπλωμα από το Πανεπ. της Καλιφόρνιας στο Berkeley και τώρα είναι καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Stanford της Καλιφόρνιας. (Παρεμπιπτόντως, το ίδιο βραβείο είχε απονεμηθεί το 2000 στον William J. Dally, συγγραφεά του κύριου βιβλίου του μαθήματος, και νυν Chief Scientist της NVIDIA και επίσης καθηγητή στο Stanford).

Άλλο, πρόσφατο παράδειγμα, από το πρόγραμμα Internships του διεθνούς κολοσσού των υπολογιστικών συστημάτων Facebook Inc. – σχόλιό τους προς εμάς, της 31/5/2019: "... είμαστε ιδιαίτερα θετικοί για εσάς συγκεκριμένα (CSD.UoC), διότι 2 φοιτητές σας έγιναν δεκτοί ήδη στο πρόγραμμα. Για να καταλάβετε πόσο σημαντικό είναι αυτό, για το Production Engineering δεχθήκαμε χιλιάδες αιτήσεις από κάθε πανεπιστήμιο της Ευρώπης και έγιναν δεκτά μόνο περίπου 15 άτομα." Το Πρωτότυπο Υπερυπολογιστή ExaNeSt, σχεδιασμένο & κατασκευασμένο στο ΙΤΕ

Συνεργασία με το Ίδρυμα Τεχνολογίας και Έρευνας (ΙΤΕ - FORTH)

Ένα άλλο πλεονέκτημα του Τμήματος είναι η στενή συνεργασία του, ευθύς από τα πρώτα βήματα, με το Ινστιτούτο Πληροφορικής (ΙΠ - ICS) του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Έρευνας (ΙΤΕ - "Foundation for Research and Technology-Hellas" - FORTH), του πρωταγωνιστικού Εθνικού Ερευνητικού Κέντρου, που χαίρει μεγάλης αναγνώρισης στη διεθνή επιστημονική και τεχνολογική κοινότητα. Κατά τις τρείς αξιολογήσεις των Ελληνικών ερευνητικών κέντρων που διεξήγαγε το 2000, το 2005, και το 2014 η Γεν. Γραμ. Έρευνας και Τεχνολογίας (ΓΓΕΤ), χρησιμοποιώντας διεθνείς κριτές υψηλού κύρους, το ΙΤΕ πρώτευσε μεταξύ όλων των ερευνητικών κέντρων της χώρας, και το Ινστιτούτο Πληροφορικής του ΙΤΕ επίσης πρώτευσε μεταξύ των ομοειδών του ινστιτούτων, και στις τρείς αξιολογήσεις. Το ΙΤΕ-ΙΠ αντιπροσωπεύει την Ελλάδα στην Ευρωπαϊκή Ερευνητική Ένωση Πληροφορικής και Μαθηματικών (ERCIM -European Research Consortium for Informatics and Mathematics), δηλαδή τη συνεργασία κορυφαίων ερευνητικών ινστιτούτων του χώρου από 17 Ευρωπαϊκές χώρες.

Στην έκθεση αξιολόγησης από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή γιά το 7ο πρόγραμμα πλαίσιο Έρευνας και Τεχνολογικής Ανάπτυξης στην Ευρώπη http://ec.europa.eu/research/ evaluations/index_en.cfm?pg=fp7-monitoring  στην 5η έκθεση γιά την πενταετία 2007-2011, (σελ. 19 της αναφοράς), η Ελλάδα κατέλαβε την 9η θέση μεταξύ των 27 κρατών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης όσον αφορά το πλήθος συμμετοχών της στα ερευνητικά αυτά έργα και τη 10η θέση όσον αφορά τη χρηματοδότηση. Ανάμεσα στους 20 ερευνητικούς οργανισμούς όλης της Ευρώπης με τη μεγαλύτερη συμμετοχή (σελ. 13), συγκαταλέγονται δύο Ελληνικά ερευνητικά κέντρα: το "δικό μας" Ίδρυμα Τεχνολογίας και Έρευνας (ΙΤΕ - FORTH), στη 13η θέση, και το Εθνικό Κέντρο Έρευνας και Τεχνολογικής Ανάπτυξης (ΕΚΕΤΑ - CERTH), με έδρα τη Θεσσαλονίκη, στη 18η θέση. Στα 50 πρώτα πανεπιστήμια/ΑΕΙ της Ευρώπης (σελ. 16), δεν υπήρχαν ελληνικές συμμετοχές γιά αυτή την πενταετία. Στην έκτη έκθεση, γιά την εξαετία μέχρι και το 2012, σελίδα 94, το ΙΤΕ καταλαμβάνει την 15η θέση και το ΕΚΕΤΑ την 16η, και τις ίδιες θέσεις είχαν και στην έκθεση του 2013 (σελίδα 97), με άλλους δύο Ελληνικούς ερευνητικούς οργανισμούς στις θέσεις 30 και 31 (βλ. και σελ. 134 κάτω).

Αν μιλήσουμε πάλι γιά την Αρχιτεκτονική Υπολογιστών, και ιδιαίτερα γιά τη διεθνή αιχμή αυτής της τεχνολογίας που αποτελεούν οι Υπερυπολογιστές (Supercomputers, επισημότερα: HPC - High Performance Computing), και πάλι στην περιοχή αυτή διαπρέπει το Ινστιτούτο Πληροφορικής του ΙΤΕ, με σαφέστατο προβάδισμα εντός Ελλάδας. Από τα 21 ερευνητικά έργα της περιοχής στην Ευρώπηρ που ξεκίνησαν το 2015 και ολοκληρώθηκαν πρόσφατα (HPC projects - 2015), το ΙΤΕ-ΙΠ συμμετείχε σε 4, το ένα από τα οποία μάλιστα το συντόνισε το ίδιο το ΙΤΕ-ΙΠ: το ΙΠ του ΙΤΕ ήταν επικεφαλής του ExaNeSt και συμμετείχε στα ExaNoDe, EcoScale, και EuroLab4HPC. Στο ExaNeSt, το ΙΤΕ πρωτοστάτησε στη σχεδίαση και κατασκευή του σημαντικού Πρωτοτύπου μελλοντικού υπερυπολογιστή χαμηλής ενεργειακής κατανάλωσης που φαίνεται στη φωτογραφία δεξιά και που ευρίσκεται και λειτουργεί στο ΙΤΕ-ΙΠ, "δίπλα" στο Τμήμα μας. Μεταξύ των δύο βασικών διάδοχων έργων των παραπάνω 21, DEEP-EST και EuroEXA, το ΙΤΕ-ΙΠ αποτελεί σημαντικό εταίρο στο EuroEXA. Ο συνολικός προϋπολογισμός αυτών των 5 έργων ήταν/είναι περίπου 45 M€ γιά όλους τους εταίρους, από τα οποία περίπου 4.5 M€ γιά το Ινστιτούτο Πληροφορικής του ΙΤΕ.

Περαιτέρω, από φέτος (2019) ξεκίνησε η ανάπτυξη ενός αυτόνομου Ευρωπαϊκού Επεξεργαστή υψηλών επιδόσεων, με σημαντικό κίνητρο την τεχνολογική αυτάρκεια και ανεξαρτησία: European Processor Initiative (EPI), με δραστηριότητες και σε αρχιτεκτονική ARM και σε αρχιτεκτονική RISC-V. Το ΙΤΕ-ΙΠ συμμετέχει στο εμβληματικό αυτό Ευρωπαϊκό έργο (ο μόνος εταίρος από την Ελλάδα), συνεισφέροντας τόσο στο υλικό όσο και στο λογισμικό συστήματος. Σημειώνεται ότι το ΙΤΕ έχει παράδοση τόσο στην αρχιτεκτονική ARM, από τα παραπάνω 5 έργα, όσο και στις αρχιτεκτονικές RISC από την Διδακτορική Διατριβή του υπογράφοντος.

Τα μέλη του Τμήματος (καθηγητές και φοιτητές -μεταπτυχιακοί και προπτυχιακοί) έχουν τη δυνατότητα να εργάζονται και στο Ινστιτούτο Πληροφορικής, σε μεγάλα και σημαντικά ερευνητικά και αναπτυξιακά έργα, αποκτώντας έτσι πολύτιμη εμπειρία, ερχόμενοι σε επαφή με τη διεθνή πρωτοπορία της τεχνολογίας, και συμβάλοντας στην πρόοδο της χώρας.

Υποτροφίες από το Ινστιτούτο Πληροφορικής του ΙΤΕ

Το ΙΤΕ-ΙΠ παρέχει υποτροφίες σε περίπου εκατό φοιτητές του Τμήματός μας, αξίας πάνω από μισό εκατομμύριο Ευρώ ετησίως. Περίπου 75 από αυτές τις υποτροφίες δίδονται σε μεταπτυχιακούς φοιτητές, οι οποίοι πραγματοποιούν τη μεταπτυχιακή εργασία τους στα πλαίσια αναπτυξιακών και ερευνητικών έργων του ΙΤΕ-ΙΠ. Άλλες 25 περίπου από τις υποτροφίες δίδονται σε προπτυχιακούς φοιτητές, κυρίως τετάρτου ή και τρίτου έτους, οι οποίοι έχουν περάσει αρκετά μαθήματα και με επαρκή επίδοση γιά να μπορούν να συμμετέχουν και αυτοί σε αναπτυξιακά και ερευνητικά έργα του ΙΠ, αποκτώντας έτσι πολύτιμη εμπειρία.

Επίσης, το ΙΤΕ-ΙΠ χορηγεί τις Διακεκριμένες Προπτυχιακές Υποτροφίες «ΣΤΕΛΙΟΣ ΟΡΦΑΝΟΥΔΑΚΗΣ», ύψους 300 € μηνιαίως, στους 3 καλύτερους φοιτητές κάθε έτους, υπό την προϋπόθεση ότι αυτοί κρατούν σταθερό ρυθμό προόδου στις σπουδές τους και ότι επιτυγχάνουν μέση βαθμολογία τουλάχιστο 7.80 –βλ. www.ics.forth.gr/index_main.php?l=e&c=8 . Οι υποτροφίες αυτές χορηγούνται στη μνήμη του Στέλιου Ορφανουδάκη, Καθηγητή στο Τμήμα μας από την πρώτη χρονιά λειτουργίας του, το 1984, ο οποίος διετέλεσε Διευθυντής του Ινστιτούτου Πληροφορικής επί μία δεκαετία (1994 - 2004), και Πρόεδρος του ΙΤΕ από το 2004 μέχρι το θάνατό του, τον Μάρτιο του 2005.

Άλλες Συνεργασίες και Γεωγραφική Θέση

Επίσης, έχουμε συνεργασίες με πολλές δεκάδες εταιρείες, πανεπιστήμια, και ερευνητικά κέντρα ανά την Ελλάδα, Ευρώπη, και διεθνώς. Μερικές από τις εταιρείες έχουν εγκαταστάσεις κοντά μας –και στο Επιστημονικό-Τεχνολογικό Πάρκο Κρήτης, δίπλα μας– και οι φοιτητές μας έρχονται σε άμεση επαφή μαζί τους, με δυνατότητα εργασίας και απόκτησης εμπειρίας. Μερικές έχουν ιδρυθεί από απόφοιτους του Τμήματός μας. Άλλες από αυτές είναι θυγατρικές του ΙΠ-ΙΤΕ, που σε συνεργασία με το Τμήμα μας εφάρμοσαν στην πράξη τα αποτελέσματα της έρευνας –ιδιαίτερα η FORTHnet Α.Ε., ένας από τους μεγαλύτερους σήμερα παρόχους υπηρεσιών διαδικτύου στην Ελλάδα.

Πολλή συζήτηση έχει γίνει στο παρελθόν γιά την γεωγραφική θέση του Τμήματός μας, την Κρήτη –ένα νησί, άρα με δυσκολότερη πρόσβαση σε σχέση με πολλά μέρη της χερσαίας Ελλάδας. Παρά τη δυσκολία αυτή, η Κρήτη έχει να προσφέρει πολλά και πολύτιμα: μία θερμή, φιλόξενη, και ζωντανή κοινωνία, μιά σημαντικότατη ιστορική κληρονομιά, όμορφη φύση, υπέροχο κλίμα, και τη δυνατότητα να ξεφύγει κανείς από τον ασφυκτικό εναγκαλισμό της Αθήνας –όπου συνωστίζεται η μισή Ελλάδα– ενώ ταυτόχρονα εργάζεται σ' ένα περιβάλον που από "περιφέρεια" (γεωγραφικά) της Ελλάδας έχει όλες τις προοπτικές να μετατραπεί σε ένα από τα κέντρα –από επαγγελματική άποψη– της Ευρώπης.

Το Κτίριό μας - το σπίτι μας!...

Έχετε την τύχη να είστε 7η χρονιά φοιτητών που μπαίνετε εξ αρχής στο νέο κτίριο του Τμήματος, στα Βασιλικά Βουτών, καθώς μέχρι και το 2012 το Τμήμα μας στεγάζονταν ακόμα στις παληές εγκατάστάσεις στην περιοχή Κνωσού –στο κτίριο που κατέστρεψε δυστυχώς η πυρκαγιά του 2018. Το καινούργιο μας κτίριο, που έχει "κατοικηθεί" τόσο πρόσφατα, είναι εξαιρετικά όμορφο και λειτουργικό, και οφείλουμε όλοι να το διατηρήσουμε στην άριστη κατάσταση στην οποία βρίσκεται. Ας το κρατήσουμε όλοι καθαρό και χωρίς ζημιές με την ίδια φροντίδα σαν να ήταν το σπίτι μας κι ακόμα παραπάνω! Έχει κτιστεί με τους κόπους πολλών Ελλήνων φορολογουμένων, και δύσκολα θα επισκευάζεται εάν του προκαλέσουμε ζημιές –και θα είναι κρίμα....

Επίπεδο Σπουδών, Ικανότητες και Προσπάθεια, Αξία Πτυχίου

Τα τελευταία χρόνια, με την ίδρυση Τμημάτων Πληροφορικής σε όλα τα ΑΕΙ και προσφάτως μετονομασθέντα τέως-ΤΕΙ της χώρας (ή τη μετονομασία άλλων Τμημάτων σε "Υπολογιστών"), οι νέοι που θέλουν να σπουδάσουν αυτό τον τομέα έχουν πολλές επιλογές. Οι προτιμήσεις τους φαίνεται ότι καθορίζονται από διάφορους παράγοντες –όχι μόνον την ποιότητα σπουδών, φαίνεται, τουλάχιστο σύμφωνα με τα παραπάνω στοιχεία· ενδεχομένως ισχυρό είναι και το γεωγραφικό κριτήριο, αλλά ίσως και μία "Ελληνική συνήθεια" που δεν μοιάζει να στηρίζεται σε πραγματικά δεδομένα ή αξιοκρατία. Έτσι, οι βαθμολογική βάση εισαγωγής στο Τμήμα είναι αρκετά υψηλή μεν, από την άλλη, συγκριτικά, όχι τόσο υψηλή όσο θα περίμενε κανείς με βάση τις αντικειμενικές αξιολογικές κατατάξεις των Τμημάτων. Τι σημαίνει αυτό; Σημαίνει άραγε ότι ενδεχομένως κάπως "μέτριοι" φοιτητές μπαίνουν σ' ένα καλό (ή δυσκολο;;;) Τμήμα, και τι συνέπειες θα είχε αυτό; Πιστεύω ότι τα πράγματα δεν είναι έτσι, και ότι το θέμα χρειάζεται πολλή ανάλυση.

Πόση σχέση έχει ο βαθμός Πανελληνίων Εξετάσεων με τις ικανότητες που απαιτούν οι Πανεπιστημιακές Σπουδές και η Επαγγελματική Σταδιοδρομία; Στα 34 χρόνια που είμαι στο Τμήμα μας, έχοντας γνωρίσει πολλούς φοιτητές, και έχοντας κοιτάξει στατιστικές, έχω δεί ότι τα δύο αυτά έχουν μικρή σχέση μεταξύ τους, και ότι άλλοι παράγοντες επηρεάζουν πολύ περισσότερο την ποιότητα των σπουδών και την επαγγελματική σταδιοδρομία. Δυστυχώς, η Ελληνική Μέση Εκπαίδευση και οι πανελλήνιες εξετάσεις έχουν καταντήσει σ' έναν αγώνα αποστήθισης, που δεν αναπτύσει την κριτική και δημιουργική σκέψη που είναι αυτά που χρειάζονται οι Πανεπιστημιακές σπουδές και ο επαγγελματίας (και επίσης εξετάζουν και μαθήματα με μικρή σχέση με τις ανάγκες των σπουδών Υπολογιστών).

Θα φέρω ένα ακραίο παράδειγμα, που είναι και χρήσιμο και διδακτικό. Στα 34 χρόνια μου εδώ, είχα την τύχη και την τιμή να συνεργαστώ στενά με πολλούς εξαιρετικούς φοιτητές μας· θα αναφέρω επώνυμα τρείς μόνο από τους πολλούς γιά τους οποίους το Τμήμα μας κι εγώ είμαστε υπερήφανοι. (1) Ο Στέφανος Σιδηρόπουλος (Profile, Publications) μετά τις βασικές σπουδές και ΜΔΕ (1991) από το Τμήμα μας, πήρε το Διδακτορικό Δίπλωμα από το Πανεπ. Stanford, μετά εργάστηκε γιά 4 χρόνια στη σχεδίαση chips υψηλών επιδόσεων, και μετά ίδρυσε την δική του εταιρεία, Aeluros Inc., στην Καλιφόρνια (Silicon Valley) της οποίας ήταν Chief Executive & Technical Officer (CEO και CTO). Η Aeluros κατασκεύασε, το 2003, ένα interface chip γιά 10-Gigabit Ethernet που είχε την χαμηλότερη κατανάλωση ενέργειας από όλα τα ανταγωνιστικά chips, παγκοσμίως. Το 2007, η μεγάλη εταιρεία NetLogic αγόρασε την Aeluros έναντι 77 εκατομμυρίων δολλαρίων. Το chip των 10 Gbit/s της Aeluros, και τα παράγωγά του, εδώ και χρόνια, βρίσκεται σε πολλά εκατομμύρια πόρτες δικτύων των 10-Gigabit, και από αυτό περνούσαν πάνω από τα μισά παγκοσμίως πακέτα IP/Ethernet στα data centers και μεγάλα δίκτυα όλου του κόσμου. (2) Ο Ανδρέας Μόσχοβος, στον οποίο αναφέρθηκα και παραπάνω, έκανε τις βασικές σπουδές και ΜΔΕ (1992) στο Τμήμα μας, και τώρα είναι καθηγητής στο Πανεπ. του Τορόντο (Καναδάς). (3) Ο Χριστόφορος Κοζυράκης, στον οποίο επίσης αναφέρθηκα παραπάνω, πήρε το Πτυχίο (1996) από το Τμήμα μας, και τώρα είναι καθηγητής στο Stanford. Όπως έγραφα παραπάνω, τόσο ο Ανδρέας Μοσχοβος όσο και ο Χρίστος Κοζυράκης έχουν τιμηθεί με το βραβείο Maurice Wilkes της ACM.

Το ενδιαφέρον είναι ότι, κοιτώντας το βαθμό εισαγωγής καθενός φοιτητή στο Τμήμα μας, δεν θα μπορούσε κανείς να προβλέψει ποιοί θα ήσαν οι παραπάνω τρείς που θα είχαν αυτές τις λαμπρές σταδιοδρομίες –όπως και πλήθος άλλων ανάλογων, μεταξύ των αποφοίτων μας! Το συμπεράσμα είναι απλό: ανεξαρτήτως του με τι βαθμό μπήκατε, ο κόσμος μπορεί να γίνει "δικός σας" –αν τον διεκδικήσετε με το σωστό τρόπο!... Τα σημαντικότερα πράγματα γιά την επιτυχία σας στις εδώ σπουδές και στη μετέπειτα επαγγελματική σας σταδιοδρομία είναι το ενδιαφέρον και η αγάπη σας γιά το αντικείμενο και τις σπουδές, και η εργατικότητα και σοβαρότητά σας· τα υπόλοιπα –το μυαλό– εδώ που φτάσατε, δεν λείπει από κανέναν σας!

Ένας μέτριος βαθμός εισαγωγής μπορεί να είναι αποτέλεσμα διαφόρων παραγόντων. Πρώτον, μπορεί να οφείλεται στο ότι εξεταστήκατε στην αποστήθιση πληροφοριών, ενώ αυτό που χρειάζεστε είναι κριτική και δημιουργική σκέψη. Δεύτερον, μπορεί να οφείλεται σε τυχαιότητες της στιγμής της εξέτασης. Τρίτον, μπορεί να οφείλεται στο ότι εξεταστήκατε σε θέματα (μαθήματα) που σας ενδιαφέρουν λιγότερο, ενώ τώρα θα χρειαστείτε θέματα διαφορετικά από αυτά (προσοχή όμως: την οργανωτική, κριτική, και δημιουργική σκέψη σίγουρα θα την χρειαστείτε –και μπορεί μαθήματα που σας φαίνονταν λιγότερο ενδιαφέροντα να είχαν το ρόλο να σας καλλιεργήσουν ακριβώς αυτή τη σκέψη!). Οι παραπάνω αιτίες μέτριας βαθμολογίας έχουν δευτερεύουσα και μόνο σημασία γιά τις εδώ σπουδές σας. Εκείνη η αιτία που έχει σημασία είναι εάν σας έχουν μείνει κενά στις γνώσεις ή στην εκπαίδευσή σας, από τα παλαιότερα χρόνια του σχολείου, και εάν τα κενά αυτά σας βαραίνουν –ιδιαίτερα στον τρόπο του σκέπτεσθαι σας!

Εάν έχετε τέτοια κενά, θα πρέπει να τα αντιμετωπίσετε με μεθοδικότητα και εργατικότητα: Πρώτον, θα πρέπει να αφιερώσετε περισσότερο χρόνο απ' όσο άλλοι συνάδελφοί σας σε εκείνα από τα μαθήματα του Πανεπιστημίου που επηρρεάζονται από τα κενά σας και που σας βοηθούν να τα καλύψετε. Στο δικό μας μάθημα, π.χ., διαβάζετε περισσότερη ώρα, μελετάτε τα video από τις διαλέξεις του 2013 –και μάλιστα πριν το αντίστοιχο μάθημα– και στη συνέχεια ρωτάτε περισσότερες ερωτήσεις τον διδάσκοντα και τους βοηθούς του εργαστηρίου σας, και χρησιμοποιήστε τις ώρες ελεύθερης πρόσβασης / προετοιμασίας στο εργαστήριο. Δεύτερον, γιά να μπορέσετε να αφιερώσετε περισσότερο χρόνο σε μερικά μαθήματά σας, θα χρειαστεί να αναβάλετε την εγγραφή σας σε άλλα γιά επόμενο εξάμηνο: ΔΕΝ οφελεί να εγγράφεστε σε πολλά μαθήματα και να διασπάτε την προσοχή σας μεταξύ αυτών –κάνετε κακό σε όλα, και δεν περνάτε κανένα! Συγκεντρώνετε την προσοχή σας σε όσα μαθήματα μπορείτε να τα μελετήσετε επιτυχώς, βάσει των γνώσεων, ικανοτήτων, εμπειρίας, και απουσίας κενών που έχετε, και αναλάβετε μόνο αυτά, από την αρχή του εξαμήνου και μέχρι τέλους! Και ΜΗΝ υποπέσετε σ' ένα άλλο συνηθισμένο λάθος: παρακολουθούν, πολλοί, τα μαθήματα μέχρι την εξέταση Προόδου (μέσον του εξαμήνου), και μετά, στο δεύτερο μέρος του εξαμήνου, εγκαταλείπουν την παρακολούθηση, ουσιαστικά καταστρέφοντας έτσι όλα όσα έκαναν και κέρδισαν στο πρώτο μέρος του εξαμήνου.

Εάν λοιπόν όλοι οι εισερχόμενοι στο Τμήμα έχουν τη δυνατότητα να κάνουν άριστες σπουδές, τις κάνουν όντως όλοι; Τα τελευταία χρόνια, νομίζω, η πλειοψηφία ναι, αλλά παλαιότερα δυστυχώς όχι: οι άριστες σπουδές απαιτούν και πολλή και μεθοδική εργασία, και δεν ήταν όλοι διατεθημένοι να υποβληθούν σε αυτή την προσπάθεια. Υπάρχουν και οι φοιτητές εκείνοι που δεν ενδιαφέρονται γιά την Επιστήμη των Υπολογιστών και που μπήκαν κατά λάθος στο Τμήμα (αυτοί, όταν το διαπιστώσουν, καλύτερα είναι να κατευθυνθούν εκεί που πραγματικά ενδιαφέρονται), και –ακόμα χειρότερα– υπήρχαν οι φοιτητές που επεδίωκαν απλώς "να πάρουν ένα χαρτί", αδιαφορώντας αν αυτό θα αντικατοπτρίζει κάτι ή όχι, είτε διότι προσέβλεπαν απλώς σε μιάν εργασία σε πωλήσεις ή σε απλές εφαρμογές/προσαρμογές τεχνολογιών αγορασμένων από το εξωτερικό, ή –χειρότερα– ακολουθώντας την παλαιά ελληνική νοοτροπία του "ωχαδερφισμού", της "κουτοπονηριάς", και της κακώς εννοούμενης "δημοσιοϋπαλληλικής" νοοτροπίας (τις κατάρες δηλαδή του σύγχρονου Ελληνικού κράτους, που μας έφεραν στην οικονομική κρίση της δεκαετίας του '10). Οι φοιτητές αυτοί πίεζαν παληά να πάρουν εύκολα "το χαρτί", όπως εύκολα θα το έπαιρναν σ' ένα άλλο, μέτριο ΑΕΙ/TEI. Η απάντηση αυτού του διδάσκοντα σε αυτούς τους φοιτητές είναι η μη γραμμική δυσκολία των θεμάτων εξέτασης: είναι εύκολο να πάρετε "ένα πέντε" –αλλά αυτό μπορεί και να σημαίνει σημαντικά χαμηλό επίπεδο γνώσεων– και είναι δυσκολότερο να πάρετε επτά (7) και πάνω –αλλά όταν το πάρετε σημαίνει ότι ξέρετε! Και κάτι ακόμα: μην καθυστερείτε τις σπουδές σας –καθυστέρηση των σπουδών μεταφράζεται άμεσα σε καθυστέρηση του να πιάσετε δουλειά και να αρχίσετε να πληρώνεστε, άρα απώλεια (σημαντικού!) χρηματικού ποσού! Πάρτε στα σοβαρά τις σπουδές σας ήδη από το πρώτο εξάμηνο, ήδη από αυτή την πρώτη βδομάδα! Καθώς λοιπόν βρίσκεστε σε μιάν από τις σημαντικότερες καμπές της ζωής σας, εκμεταλλευτείτε το Τμήμα όπου μπήκατε, και πάρτε το μέλλον σας στα χέρια σας!

Το Πανεπιστήμιο, Προθάλαμος της Επαγγελματικής Σταδιοδρομίας

Αγαπητές φοιτήτριες και αγαπητοί φοιτητές, πολλά πράγματα αλλάζουν γιά σας αυτή τη στιγμή –που είναι μιά ωραία και υπεύθυνη στιγμή: είστε πλέον φοιτητές Πανεπιστημίου και όχι μαθητές Λυκείου, ενήλικες πολίτες και όχι ανήλικοι έφηβοι, υπεύθυνοι των πράξεων και της ζωής σας –όχι πιά υπό την κηδεμονία άλλων. Το Πανεπιστήμιο είναι ο προθάλαμος της επαγγελματικής ζωής· δεν πρόκειται μόνο γιά τις επόμενες σε σειρά γνώσεις που θα αποκτήσετε –πρόκειται κύρια γιά την αυτενέργεια, την πρωτοβουλία, την ευθύνη, τη συνέπεια, και τον επαγγελματισμό που πρέπει να αναπτύξετε. Πέρα από αφηρημένες, θεωρητικές έννοιες, όλα αυτά σημαίνουν και μιά σειρά απλών, καθημερινών πραγμάτων:

Ονομασίες Τμημάτων, Μηχανικοί, Επιστήμονες, Επιλογές Κατευθύνσεων

Πολλά ονόματα χρησιμοποιούνται σήμερα στην Ελλάδα (και διεθνώς σ' ένα βαθμό) σχετικά με το επιστημονικό πεδίο που θα σπουδάσετε: Υπολογιστές, Πληροφορική, Ηλεκτρονικά και Υπολογιστές, Ηλεκτρονικοί Υπολογιστές, Τηλεπικοινωνίες, Δίκτυα, και πλήθος συνδυασμών των παραπάνω. Επιπλέον, άλλα από τα συναφή Πανεπιστημιακά Τμήματα λέγονται "Μηχανικών", άλλα "Επιστήμης", άλλα "Επιστήμης και Τεχνολογίας", κ.ο.κ.

Ένα είναι σαφές: η πρώϊμη ειδίκευση σε μερικές μόνο από τις παραπάνω περιοχές δεν συμφέρει το φοιτητή, διότι του στενεύει τις επαγγελματικές προοπτικές, και του αφαιρεί τη δυνατότητα αλλαγής πεδίου εάν αργότερα το θελήσει, ή εάν αλλάξει η έμφαση των τεχνολογικών εξελίξεων προς κάποια απρόβλεπτη σήμερα κατεύθυνση. Μιά κάποια ειδίκευση στα τελευταία χρόνια των σπουδών βοηθάει στο να πιάσει κανείς την πρώτη του δουλειά, αλλά το στιβαρό και ευρύ υπόβαθρο είναι αναντικατάστατο στο να μπορεί στη συνέχεια να προσαρμόζεται όπως θελήσει ή χρειαστεί.

Όλες οι παραπάνω περιοχές –Πληροφορική, Υπολογιστές, Δίκτυα, Τηλεπικοινωνίες, και το Ηλεκτρονικό τους υπόβαθρο– είναι αρκούντως συγγενικές ώστε να μπορεί και να πρέπει ο φοιτητής να αποκτήσει βασικές γνώσεις σε όλες τους, και αυτή τη δυνατότητα παρέχει το Τμήμα μας στους φοιτητές του, έστω και εάν το όνομα του Τμήματος, που πηγάζει από τον διεθνώς επικρατέστερο όρο Computer Science των δεκαετιών '70 και '80, δεν απαριθμεί ρητά όλες τις παραπάνω περιοχές, χάριν Λακωνικότητας.

Ακολουθώντας κυρίως το υπόδειγμα αμερικανικών και ευρωπαϊκών πανεπιστημιακών τμημάτων "Computer Science and Engineering", το πρόγραμμα σπουδών του Τμήματος αντιμετωπίζει την Πληροφορική ως τεχνολογική επιστήμη, το ίδιο δηλαδή που κάνουν (ή πρέπει να κάνουν) και τα Τμήματα Μηχανικών: έχοντας αυστηρά επιστημονικά θεμέλια και μεθοδολογία, αποσκοπεί στην κατασκευή μηχανών –συστημάτων υλικού και λογισμικού που καλούνται να εξυπηρετήσουν συγκεκριμένες ανθρώπινες ανάγκες. Έτσι, καλύπτει εξ ίσου τα αντικείμενα του υλικού, του λογισμικού, των εφαρμογών της πληροφορικής, και της θεωρίας. Παράλληλα, δίνεται ισόρροπη έμφαση στη διδασκαλία της αυστηρής επιστημονικής μεθόδου και στην καλλιέργεια των ικανοτήτων σύνθεσης και της νοοτροπίας μηχανικού μέσω ειδικών εργασιών και εργαστηρίων. Το πρόγραμμα σπουδών περιλαμβάνει υποχρεωτική Διπλωματική Εργασία, καθώς και προαιρετική Πρακτική Άσκηση μέσω εργασίας εκτός Πανεπιστημίου. Θα ταίριαζε κάλιστα λοιπόν στο Τμήμα μας η ονομασία "Μηχανικών και Επιστήμης Υπολογιστών" (Computer Science and Engineering), και θα μπορούσε κάλιστα το Τμήμα μας να οργανώσει και τετραετές και πενταετές πρόγραμμα σπουδών στο αντικείμενο αυτό.

Τέλος, μιάς και βρισκόμαστε σε μάθημα υλικού (hardware), ταιρίαζει να δώσω εδώ και μερικές σχετικές διευκρινίσεις. Υπήρχε παλιά στην Ελλάδα (τη δεκαετία του '80) μιά εντύπωση ότι τα Τμήματα των "Μηχανικών" Υπολογιστών ασχολούνται ιδιαίτερα με το υλικό, ενώ τα Τμήματα "Επιστήμης" ή "Πληροφορικής" ασχολούνται ιδιαίτερα με το λογισμικό (software) (και ίσως σήμερα να υπάρχει και μιά μικρή διεθνής τάση προς την ίδια κατεύθυνση). Σίγουρα το δικό μας Τμήμα δεν πιστεύει ούτε ακολουθεί τέτοιες ιδέες (και δεν φαίνεται και τα υπόλοιπα Ελληνικά Τμήματα να τις ασπάζονται), δεδομένου ότι η Επιστήμη των Υπολογιστών είναι ενιαία και περιλαμβάνει και τις δύο αυτές περιοχές, όπως και πολλές άλλες. Μάλιστα, το Τμήμα μας είναι ιδιαίτερα ισχυρό στην περιοχή του υλικού –ένα από τα καλύτερα ή και το καλύτερο της Ελλάδας, και σε αυτή την περιοχή– με μακρά εμπειρία και παράδοση, σημαντική έρευνα διεθνώς αναγνωρισμένη, και πλούσιο και σύγχρονο σχετικό πρόγραμμα σπουδών, και έχει εκπαιδεύσει επιτυχώς σε αυτή την περιοχή πλήθος βιομηχανικών και ακαδημαϊκών στελεχών, στην Ελλάδα και διεθνώς (δείτε μερικά παραδείγματα του 2002 εδώ, όπως και τα βραβεία Maurice Wilkes και τα παραδείγματα στην παράγραφο γιά επίπεδο σπουδών, παραπάνω). Στην Αρχιτεκτονική Υπολογιστών, το κατ'εξοχήν ερευνητικό πεδίο του υλικού υπολογιστών, το ΙΤΕ-ΙΠ είναι ο μοναδικός Ελληνικός οργανισμός που συμμετέχει στο Διοικητικό Συμβούλιο του σχετικού Ερωπαϊκού Δικτύου Αριστείας, HiPEAC European Network of Excellence - http://www.hipeac.net. Μπορούμε επίσης να αναφέρουμε εδώ ότι, πριν μερικά χρόνια, η Intel προσέλαβε δύο απόφοιτούς μας, μετά από σπουδές Μεταπτυχιακού Διπλώματος Ειδίκευσης (Master's) στο Τμήμα μας, γιά το εργαστήριο που είχαν στη Βαρκελώνη, με το σχόλιο προς αυτούς μετά την έναρξη απασχόλησής τους: "we were impressed by your MSc in Computer Science from the University of Crete" (το σχολιο ήλθε από την Intel-California). Επομένως, όσοι από σας ενδιαφερθείτε γιά το hardware στα επόμενα χρόνια, μη διστάσετε να πάρετε τα σχετικά μαθήματα στο Τμήμα μας. Οι επαγγελματικές προοπτικές, διεθνώς, είναι λαμπρές και στο υλικό, όπως και στους υπόλοιπους τομείς των υπολογιστών, και τώρα πιά είναι λαμπρές και εδώ –βλ. π.χ. τα περί εταιρειών και ερευνητικών έργων που έγραφα παραπάνω στην ενότητα περί ΙΤΕ.

Σ' αυτή τη σημαντική καμπή που βρίσκεστε σήμερα, λοιπόν, μπείτε μ' ενθουσιασμό στο συναρπαστικό κόσμο που ανοίγεται μπροστά σας, χαρείτε την κατανόηση και τη δημιουργικότητα που σας προσφέρει, εργαστείτε σοβαρά και μεθοδικά γιά να πάρετε τα εφόδια που σας δίνονται, και απελευθερώστε την επιχειρηματικότητά σας γιά να βοηθήστε να χτιστεί μιά νέα, καλύτερη Ελλάδα. Εμείς είμαστε εδώ γιά να σας βοηθήσουμε όσο περισσότερο μπορούμε.
Καλωσορίσατε!
Μανόλης Κατεβαίνης,
Καθηγητής Επιστήμης Υπολογιστών Πανεπιστημίου Κρήτης
http://users.ics.forth.gr/~kateveni/,
22 Σεπτέμβριου 2019

Up to the Home Page of CS-120
 		 © copyright University of Crete, Greece.
last updated: 22 Sep. 2019, by M. Katevenis.